نکاتی در مورد نگهداری فرش

چند نکته کليدي و اساسي در نگهداري فرش و قاليچه:همه مي‌دانند که فرش برحسب تصادف توجه مصرف کننده را به خود جلب نکرده است. فرش‌ها و قاليچه‌هايي که در ساختمان‌هاي تجاري و مسکوني پهن شده‌اند، سرمايه قابل توجهي را تشکيل مي‌دهند و بنابراين نگاهداري صحيح آنها منطقي به نظر مي‌رسد.

چگونه مي‌شود طول عمر فرش دستباف را افزايش داد؟

فرش بهارستان، فرش معروف دوران ساسانيان است که گفته مي‌شود براي خسرو نوشيروان بافته شده است و تا زمان يزدگرد سوم در موارد خاص و جشن‌هاي ويژه در قصر مداين از آن استفاده مي‌شده است. در اين فرش دستباف نفيس، از نخ‌هاي عالي و ابريشم و زر و سيم و به نخ کشيدن جواهرات رنگارنگ استفاده شده است. فرش دستباف ايراني از آن زمان تاکنون در خانه هر ايراني پيدا مي‌شود و جزو اشيا و وسايل نفيس و گران قيمت خانه ايراني‌ها به شمار مي‌رود گرچه اين روزها فرش‌هاي ماشيني رقيب اين فرش‌هاي دستباف شده‌اند ولي هيچ‌گاه جاي آن را نمي‌گيرد.

محمدعلي بابايي، کارشناس فرش درباره فرش‌هاي دستباف خانه‌هاي ايراني مي‌گويد: «فرش دستباف بيانگر فرهنگ و هنر ماست. مواد مصرفي در فرش دستباف طبيعي و مواد فرش ماشيني مصنوعي است. فرش ماشيني را از آکريليک تهيه مي‌کنند که ماده‌اي شيميايي و حساسيت‌زا است و از هر هفت نفر يک نفر به آن حساسيت دارد. استفاده از فرش دستباف در بهداشت خانواده موثر است. حتي وقتي عمرش را کرد، به عنوان کود براي کشاورزي استفاده مي‌شود اما فرش ماشيني براي محيط زيست مضر است و در آتش‌سوزي منازل هم به سرعت شعله‌ور شده و سبب بيشتر شدن آتش مي‌شود.» بنا به گفته اين کارشناس فرش، اگر از فرش دستباف درست استفاده شود تا 30 سال هم عمر مي‌کند. توجه به نکات زير سبب افزايش طول فرش دستباف شما مي‌شود.

توصيه هايي براي مراقبت از فرش دستباف

در هنگام خريد قالي براي اتاق‌تان آن را کوچک‌تر از مساحت اتاق خريداري کنيد چون در غير اين صورت مجبوريد لبه‌هاي فرش را تا بزنيد و پس از مدتي از آن محل کيس مي‌خورد. از طرف ديگر فشار پايه وسايل روي کناره‌هاي فرش سبب ساييدگي و سوراخ شدگي لبه‌ها و کناره‌هاي فرش‌تان مي‌شود. گذراندن گلدان يا درختچه روي فرش دستباف سبب مي‌شود آب اضافي آن فرش‌تان را پوسيده کند.

براي اينکه فرش دستباف‌تان سال‌ها سالم بماند، آن را روي زمين گچي يا آهکي پهن نکنيد. کف زمين بهتر است با سنگ يا سراميک‌هاي جديد پوشيده شده باشد و درز بين سنگ‌ها به طور کامل مسدود شده تا حشرات مانند بيد به جان فرش‌تان نيفتد. بهتر است اين سنگ يا سراميک سفيد و روشن باشد. فرش را روي موکت و يا کف‌پوش‌هاي لاستيکي پهن نکنيد چون الياف موکت در مجاورت الياف پشم مکان خوبي براي زندگي حشرات است. زير فرش مي‌توانيد پودر نفتالين و تنباکو بپاشيد، البته به اندازه متعارف.

تابلو فرش‌هاي تمام ابريشم را روي ديوارها‌ي کاملا گچي نياويزيد. چون به مرور زمان ابريشم در مجاورت گچ، پوسيده مي‌شود. به ويژه اگر قاليچه‌هاي تصويري و گران‌قيمت داريد که حتما ابريشمي هستند، به اين نکته توجه کنيد.

ممکن است نور خورشيد از پنجره اتاق به فرش دستباف‌تان بتابد که رنگ فرش در آن قسمت مي‌رود. بنابراين سطح فرش در اين محل را با پارچه‌هاي نخي و کتاني بپوشانيد. همچنين هر شش ماه يک‌بار فرش‌ها را به خارج از اتاق برده و چند ساعت هوا بدهيد. پشت فرش محل مناسبي براي زندگي موريانه و ساير حشرات است و همچنين کپک‌ها و قارچ‌ها در محيط تاريک پشت فرش بهتر رشد مي‌کنند. نور آفتاب اين موجودات ريز دشمن سلامت را از بين مي‌برد. هنگام هوادادن فرش چند مرتبه آن را در مقابل نور خورشيد برس يا جارو بکشيد تا اين موجودات ريز از فرش خارج شوند. هر روز درها و پنجره‌هاي اتاق را باز بگذاريد زيرا قارچ‌ها و کپک‌ها در هواي راکد راحت‌تر درون الياف و پرزهاي فرش رشد مي‌کنند.

اگر در شمال ايران که هوا مرطوب است زندگي مي‌کنيد بايد بدانيد در هواي مرطوب و زمين‌هاي رطوبت‌گير، رطوبت سبب کپک زدگي و رشد قارچ در فرش‌هاي دستباف و پوسيدگي آنها مي‌شود.

هيچ‌کس دوست ندارد فرش دستبافش بيد بزند. عامل بيدخوردگي پشم‌هاي ضدعفوني نشده، هواي شرجي و مرطوب، نگهداري فرش در محل‌هاي سربسته و نظافت نکردن فرش است.

براي اينکه سطح فرش دستباف شما يکنواخت باقي بماند، هر شش ماه يک‌بار آن را سر و ته کنيد به خصوص اگر بخشي از فرش زياد پا مي‌خورد و محلي پررفت و آمد است.

اگر به هر دليلي نيازي به استفاده از فرش نداريد و مي‌خواهيد آن را لوله شده نگه داريد، بهتر است پيش از جمع کردن آن، مواد ضد بيد مانند نفتالين و تنباکو در لاي فرش دستباف‌تان قرار دهيد. بهترين روش نگهداري فرش، لوله کردن آن است اين کار را دو يا سه نفره انجام دهيد تا فرش يکنواخت و منظم لوله شود.

پس از لوله کردن فرش‌تان آن را در ميان پارچه‌هاي کتاني يا نخي که ضد عفوني شده‌اند،‌ بپيچيد تا از ورود آلودگي‌هاي محيط به آن جلوگيري کنيد. آن را با يک طناب محکم کنيد و در فضايي به دور از بيد، جريان هواي مناسب و فقدان رطوبت انبار کنيد.

به هنگام قرار دادن وسايل سنگين مانند پايه مبل يا کمد، حتما از زيرپايه‌اي استفاده کنيد تا فرش دچار شکستگي نشود.

ريشه‌هاي فرش را به وسيله چسب‌هاي پهن بي رنگ (چسب کارتن) يا شيشه‌مات‌کن‌هاي بي‌رنگ بپوشانيد تا هميشه سفيد و تميز بمانند

اگر فرش‌ها را در خانه مي‌شوييد، پس از استفاده از پودرهاي شستشو از پاک شدن همه ذرات پودر مطمئن شويد.

اگر در بافت فرش شما از ابريشم مصنوعي استفاده شده است، هرچند وقت يک‌بار با کشيدن پارچه‌اي نخي يا کتاني بر روي فرش، براقيت بافت ابريشمين را افزايش دهيد.

 اگر غذاي چربي دار و رنگين مانند آب مرغ بر روي فرش ريخت، بلافاصله يک کاسه ماست بر روي آن بريزيد، بگذاريد چند دقيقه بماند و سپس همزمان با برداشتن ماست، لکه‌برداري را انجام دهيد.

چنانچه فرش سوراخ و يا پاره شده بايد فورا نسبت به رفو و مرمت آن و يا دوختن محل پارگي به وسيله پارچه يا چرم اقدام نمود تا موجب از هم گسيختکي تار و پود فرش نگردد .

براي نظافت روزمره فرش در صورت امکان ، بهتر است ضمن باز نمودن پنجره ها از جاروي دستي استفاده شود . چون جاروي برقي الياف و پرزهاي فرش را مکيده و دوام فرش را کم مي کند .

دقت گردد که سر ريشه هاي فرش که قبلا گره خورده است اگر در اثر تماس با پا باز مي شوند مجددا گره زده شود تا باغث شل شدن پودهاي گليم بافي فرش نشود .

چنانچه مايعات شيرين و شربت روي فرش ريخته شود بايد بلافاصله محل آن را شستشو داد در غير اين صورت در مدت کوتاهي محلي که شربت ريخته شده پوسيده مي شود .

فرشهايي که عمدتا ظريف و ريز بافت هستند از آنها در محلهاي پر رفت و آمد منزل استفاده نمي گردد و در محلهاي اتاق نشيمن و راهرو ها از فرشهاي رنگ تيره و درشت بافت 20 ، 25 ، 30 و 35 رجي که نوعا پرزهاي بلند تري دارند و به اصطلاح پاخور هستند استفاده مي نمايند .در سالنهاي پذيرايي و محل هاي کم رفت و آمد فرشهاي ظريف و کم پرز با رنگهاي روشن استفاده مي گردد .

نظر به اينکه اکثر بيد خوردگي ها و پوسيدگي فرش در اثر عدم عبور جريان هوا در داخل اتاق و رطوبت مي باشد شايسته است که هر چند روز يکبار ضمن باز نمودن پنجره ها پشت فرش را نيز هوا داده و ضمن نظافت باز بيني نمايند .

درمکاني که فرش را استفاده مي نمائيد اگر داراي کف پوش سنگ يا سراميک وکاشي نمي باشد از موکت در زير فرش استفاده نمائيد

ميتوانيد براي جلو گيري از بيد خوردگي در موارد اضطراري از مقداري تنباکو يا گرد نفتا لين به اندازه کم ولازم استفاده نمائيد

گلدان طبيعي روي فرش نگذاريد زيرا آب حاصل سرريز آن داراي اسيد مي باشد و موجب پوسيدگي فرش مي شود

هنگام ريختن آب يا مايعات روي فرش آنرا با قاشق جمع آوري نمائيد

براي شستن فرش از طريق شرکت ها يا کارخانه ها يا کارگا ه ها اقدام ننمائيد زيرا از عمر فرش شما کاسته مي شود و از ارزش فرش شما بسيار مي کاهد چون فرش شما فرش شور رفته محسوب مي گردد-اينگونه شرکتها براي شستشوي فرش ماشيني وفرشهاي کهنه وصادراتي مي باشد

براي شستن فرش هرگز از آ ب گرم وجوش استفاده ننمائيد

براي شستن فرش مي توانيد بدينصورت عمل نمائيد : حدود 5الي 10 ليتر آب ولرم (براي فرش شش متري حدود 5 ليتر-فرش نه متري حدود 7ليتر-فرش دوازده متري حدود 10 ليتر)درظرفي بريزيد به اندازه کافي يا تو صيه شده شامپو فرش يا پودر دستي رختشويي  به اندازه يک فنجان در ظرف آب بريزيد آب را با دست به قدري هم زنيد تا کف کند سپس گوني پلاستيکي سفيد بدون رنگ را به اندازه نيم متر مربع برداريد ومچاله کرده

گوني را داخل آب زده سپس مقداري از آب آنرا داخل ظرف خالي کنيد بعد گوني را از بالا به پا ئين  به همين ترتيب به روي فرش بکشيدکه به اين عمل کف شوي مي گو يند که فرش شما را تميز مي کند بعداز کف شو ئي پنجره ها را باز گذاشته و پنکه اي جلوي فرش روشن نمائيد تا سريع خشک گردد به ياد داشته با شيد که اين روش شستشو فقط براي فرش هاي بدو ن خا ک مي باشد

حتما قبل از شستشوي فرش خاک آنرا بگيريد

براي جلوگيري از بيدزدگي وپرزگرفتگي فرش را بمدت طولاني درزيرکاناپه ياتختخواب قرارندهيد.

ازپهن نمودن فرش درزير درب خودداري کنيد چون در اثرنبودفاصله کافي بين درب وفرش يادرحين بازوبسته نمودن در فرش دچارسايش وچروکيدگي خواهد شد.  

براي فضاهايي با وسعت‌کم، فرشي با ترکيب روشن انتخاب کنيد. در ضمن طرح افشان براي اين نوع فضاها مناسب‌تر است ولي هرگز طرح خشتي انتخاب نکنيد چون فضا را بيشتر کوچک نشان مي‌دهد.

اگر اتاق شما به اندازه کافي نورگير نيست، فرش با ترکيب رنگي روشن انتخاب کنيد. هر چه فرش روشن‌تر باشد فضا نوراني‌تر به نظر مي‌رسد.

به هنگام انتخاب رنگ فرش به پالت رنگي موجود در فضا شامل رنگ ديوارها، پارچه روکش مبلمان، پرده‌ها و حتي رنگ چوب لوازم و از همه مهم‌تر رنگ کفپوش توجه کنيد. اگر در فضاي مدنظر شما، ديوار، کفپوش يا مبلمان طرح‌دار وجود دارد، فرشي با طرح‌هاي خلوت انتخاب کنيد تا تعادل طرح و نقش در کف محيط حفظ شود.گبه به لحاظ سبک طراحي بهترين انتخاب براي محيط‌هاي رنگي و شلوغ است.

قبل از خريد فرش به سنتي يا مدرن بودن خانه خود نيز توجه کنيد. مثلا اگر خانه شما کفپوش پارکت دارد، گبه روي آن زيباتر مي‌شود اما براي فضاهاي سنتي‌تر، طرح لچک‌ترنج مناسب‌تر است.

فرش را در نزديکي منابع حرارتي و آتش‌زا قرار ندهيد.

براي جابه جا کردن فرش آن را رول کنيد و هرگز اقدام به تا کردن فرش ننماييد چون سبب شکسته شدن آن مي‌شود.

اگر فرش را روي سراميک يا موزاييک پهن کرده‌ايد و اين امر سبب حرکت فرش مي‌شود مي‌توانيد از چسب‌هاي مخصوص فرش يا همان ترمز فرش يا آسترهاي اسفنج مانند استفاده کنيد.

سطحي که فرش بر روي آن گسترده مي شود بايد صاف، خشک و عاري از گرد و خاک باشد.

براي جلوگيري از بيد خوردگي پشت فرش مي توانيد از مقداري پودر نفتالين يا نگزالت و يا مواد 

گياهي مانند تنباکو استفاده کنيد. دقت کنيد که از اين مواد در حد متعارف استفاده شود.

شستشوي فرش با مواد پاک کننده داراي خاصيت اسيدي مانند کلروهيدروسولفيتها باعث کم 

دوامي و از بين رفتن تارهاي فرش مي شود. بهترين شوينده براي فرش ، صابونهاي کم اسيد مي 

باشند.

روشويي فرش با هر نوع شامپو باعث پوسيدگي فرش مي گردد.

.  چنانچه آب روي فرش ريخت بايد از فرش گرفته شود و آن قسمت کاملا خشک شود.

چنانچه رنگهاي ساختماني يا انواع چسبهاي مايع روي فرش ريخت بايد قبل از خشک شدن،

آن قسمت کاملا شستشو و خشک گردد. در صورت وقوع اين اتفاقات بايد براي شستشو از اهل

فن کمک گرفت.

در نقاطي که آب و هواي آن گرم و مرطوب مي باشد بهتر است از فرشهاي تمام پشم 

استفاده شود. چرا که اين فرشها رطوبت کمي جذب مي کنند.

نحوه از بين بردن کرک فرش و براقيت آن يک کيسه حمام را مرطوب کرده به دست بکشيد و از راه خواب قالي کيسه بکشيد .هر دو روز يکبار فرش ها را جارو بکشيد.حداقل سالي چند بار با شامپو فرش فرش ها را شامپو بکشيد.براي درخشان کردن رنگ هاي فرش کمي سرکه را با خاک اره مخلوط کرده و به ارامي برسي را در اين مخلوط بزنيد و روي فرش بکشيد وقتي که خشک شد با جارو برقي سطح ان را جارو کنيد